Programma:

Pierre de Manchicourt Missa de Requiem

Antonio de Cabezón (1510-1566) O malheureuse journée
Josquin Desprez (ca. 1450/55 - 1521) Canción glosada Je suis aymé (Th. Crequillon)
Tielman Susato (ca.1510/15 - 1570) Mille regres (La Cancion del Emperador)
N. Gombert Les miens aussi (réponse)
Antonio de Cabezón Mort et fortune
Pierre de Manchicourt (ca.1510—1564) Tiento del primer Tono
Pierre de Manchicourt Missa de Requiem, Introitus
Pierre de Manchicourt Missa de Requiem, Kyrie
Antonio de Cabezón Missa de Requiem, Graduale
Pierre de Manchicourt Diferencias sobre la Gallarda Milanesa
Antonio de Cabezón Missa de Requiem, Offertorio
Pierre de Manchicourt Tiento del quarto Tono
Pierre de Manchicourt Missa de Requiem, Sanctus
Antonio de Cabezón Missa de Requiem, Agnus Dei
Pierre de Manchicourt Diferencias sobre El Canto del caballero
Pierre de Manchicourt Missa de Requiem, Communio

Lees hier de liedteksten.

Programmatoelichting:

In 1556 trok keizer Karel V zich terug in het klooster van Yuste, diep in de bergen van Extremadura. Het was het slothoofdstuk van een bewogen leven: een keizer die de wereld bestuurde, maar zich nu overgaf aan de stilte, de eenzaamheid en de herinnering. Overmand door lichamelijke aftakeling, politieke teleurstellingen en persoonlijke verliezen, bereidde hij zich in afzondering voor op de dood. Zijn bekende woorden “Fortuin houdt alleen van de jeugd” getuigen van spijt en weemoed.

Muziek had altijd een bijzondere plaats in zijn leven. Ze diende zowel als pronkstuk van zijn macht als balsem voor de ziel. De polyfone klanken van de Vlaamse school begeleidden hem in de pracht van zijn hof én in de eenzaamheid van zijn latere jaren. Dit concert brengt hulde aan die tweeledige dimensie van muziek: ritueel en innerlijk, sacraal en menselijk.

Centraal staat het Requiem van Pierre de Manchicourt, gecomponeerd tijdens het bewind van Karels zoon Filips II. Manchicourt was kapelmeester van de Capilla Flamenca, de hofkapel van de Spaanse kroon. In dit Requiem weeft hij de gregoriaanse melodie van het Dodenofficie door de sopraanlijn heen, terwijl de andere stemmen deze omcirkelen in verstilde polyfonie. Dit werk weerspiegelt niet alleen het liturgische ritueel, maar ook de gemoedstoestand van een vorst aan het einde van zijn dagen — beheerst, berustend, verlangend naar verlossing. 

Tussen de misdelen weerklinkt de muziek van Antonio de Cabezón, organist aan de hoven van Isabella, Karel V en Filips II. In zijn tiento’s en diferencias transformeert hij populaire liederen en thema’s tot meditatieve klankwerelden, waarin contemplatie en stil verdriet zich meesterlijk vermengen. Zijn muziek wordt in dit programma vertolkt door Bart Jacobs, die met zijn interpretatie de geestelijke dimensie van deze werken onderstreept.

Ook wereldlijke stemmen komen aan bod. Werken van Gombert, Des Prez en Susato evoceren de melancholie, het verlies en de morele twijfel die ook de machtigste onder ons treffen. Via een orgelbewerking van Cabezón weerklinkt zelfs even een melodie van Crecquillon — getransformeerd tot een moment van ingetogen reflectie.

Zo vormt dit programma een intiem portret van de keizer die zijn kroon aflegde en zich overgaf aan het mysterie van de dood. Tussen religieuze troost en menselijke kwetsbaarheid ontstaat een muzikale ruimte waar de ziel van Karel V nog even blijft hangen — zingend, zoekend, zwijgend.

Over Utopia Ensemble
Het Utopia Ensemble, opgericht in 2015, is dé referentie voor Vlaamse vocale polyfonie uit de zestiende eeuw. Het ensemble streeft ernaar dit muzikale erfgoed te behouden en vernieuwen. Vanuit hun thuisbasis, de Sint-Pauluskerk in Antwerpen, werken ze zowel lokaal als internationaal aan de promotie van deze muziek. Sinds 2020 bestaat het Utopia Ensemble uit Michaela Riener (mezzo), Bart Uvyn (countertenor), Adriaan De Koster (tenor), Lieven Termont (bariton) en Guillaume Olry (bas). Elk lid heeft zijn sporen verdiend bij gerenommeerde ensembles, en samen staan zij garant voor een uitzonderlijke vocale kwaliteit. Het ensemble functioneert zonder artistiek leider; beslissingen worden gezamenlijk genomen, wat resulteert in een harmonieuze, zuivere klank die de polyfonie in zijn puurste vorm belichaamt.

Utopia is een vaste waarde op prestigieuze festivals zoals Laus Polyphoniae en het MA-Festival, en treedt ook internationaal op in landen zoals Nederland, Duitsland, Zwitserland, Portugal en het Verenigd Koninkrijk. Hun cd-opnames worden geprezen: hun debuut met Cristóbal de Morales kreeg internationale lof en hun cd met werk van Andreas Pevernage werd bekroond met de “Diapason Découverte”. Hun cd gewijd aan Tielman Susato kreeg in 2024 de “Diapason d’Or”.

In 2025 verscheen hun nieuwste cd, Requiem for an Emperor, met het Requiem van Pierre de Manchicourt als centraal werk — een belangrijke aanvulling op hun repertoire van Vlaamse polyfonie. Deze opname werd bekroond met een “Diapason d’Or” in het aprilnummer van 2025, waarmee Utopia opnieuw zijn status als toonaangevend ensemble bevestigde.

Met hun combinatie van historische diepgang en eigentijdse flair blaast Utopia Ensemble nieuw leven in de Vlaamse polyfonie. Hun interpretaties zijn helder, gelaagd en doordacht. Zoals een criticus het verwoordde: “Utopia verbindt verleden en heden op meesterlijke wijze.” Daarmee weet het ensemble zowel kenners als nieuwe luisteraars te raken en te verbinden met dit unieke muzikale erfgoed.

Meer info op www.utopia-ensemble.be.

Uitvoerenden

Utopia Ensemble:
Michaela Riener mezzo
Bart Uvyn countertenor
Adriaan De Koster tenor
Lieven Termont bariton
Guillaume Olry bas

Bart Jacobs orgel

Meer in Amare