Programmatoelichting:

Programma:

Galina Oestvolskaja - Symfonie nr.5 ‘Amen’
Arvo Pärt - Stabat Mater
Svitlana Azarova - Hyperion (wereldpremière)
Arvo Pärt - Fratres

Uitvoerenden

Lucie Chartin sopraan
Carina Vinke alt
Georgi Sztojanov tenor

New European Ensemble:
Fluit Felicia van den End
Hobo Jaime Gonzalez
Klarinet James Meldrum
Basklarinet Anna voor de Wind
Fagot Thomas Dulfer
Trompet Ryan Linham
Trombone Koen Kaptijn
Tuba Dani Sanchez Marcos
Slagwerk Porter Ellerman
Keyboard Anne Veinberg
Piano Malgorzata Walentynowicz
Viool 1 Rada Ovcharova
Viool 2 Alva Holm 
Altviool Emlyn Stam

Programmatoelichting: 

Als vrijheid klinkt in elke noot… durf je dan echt te luisteren?
Drie componisten nemen je mee op een muzikale reis door hun tijd: een tocht langs onderdrukking en censuur, maar ook vol hoop en spirituele kracht. Hun muziek laat horen hoe de menselijke geest zich niet laat temmen. 

Arvo Pärt
Een van de meest geliefde componisten van onze tijd. Zijn spirituele muziek ontstond ondanks het strenge Sovjetregime. Maar wat zegt die muziek over de menselijke geest die zich niet laat onderdrukken?

Galina Oestvolskaja
Een unieke stem binnen de Russische muziekgeschiedenis, die haar eigen weg vond onder Stalinistische onderdrukking. Wat betekent het om zo'n eigenzinnige stem te hebben in een tijd van censuur?

Svitlana Azarova
Een Oekraïens-Nederlandse componiste die met haar nieuwe werk Hyperion een toekomst schetst na vernietiging en conflict. Kan muziek echt een toekomst schetsen, of is het een reflectie van onze diepste angsten en hoop?

Durf te luisteren. Durf te ontdekken. New European Ensemble.

Oestvolskaja’s Vijfde: een spirituele symfonie
Galina Oestvolskaja (1919–2006) was een volstrekt unieke stem binnen de Russische muziek. Haar oeuvre is klein, maar des te indringender: rauwe, compromisloze composities die zich niets aantrekken van stijltrends of conventies. Onder druk van het Sovjetregime werkte ze jarenlang in isolement, met een krachtige, spirituele klanktaal die wars is van sentiment maar doordrenkt van ernst en innerlijke noodzaak.

De vijfde symfonie, gecomponeerd tussen 1989 en 1990, is een kort maar intens werk van ongeveer dertien minuten. De bezetting is opvallend: hobo, trompet, tuba, viool, een houten kubus (een percussie-instrument dat Oestvolskaja zelf ontwierp) en een reciter. Deze laatste spreekt Het Onze Vader uit — geen vrije interpretatie, maar de oorspronkelijke tekst, gedragen als een oprecht gebed. De spreker moet volgens Oestvolskaja een man zijn, gekleed in zwart en zonder sieraden: soberheid als onderdeel van de muzikale boodschap.

Net als in haar vierde symfonie werkt Oestvolskaja in compacte blokken van muzikale materie, die zich opeenvolgend ontvouwen zonder ontwikkeling of herhaling. Alles is gericht op intensiteit en concentratie. De hele symfonie cirkelt rondom de toon D♭, wat het werk een haast meditatieve eenheid geeft.

Symfonie nr. 5 is geen symfonie in traditionele zin, maar eerder een spirituele proclamatie — hard, direct, en met nietsontziende eerlijkheid. Een ritueel in klank, waarin Oestvolskaja’s compromisloze visie tot in elke noot voelbaar is.

Stabat Mater: de kracht van eenvoud
Arvo Pärt is een van de meest invloedrijke componisten van onze tijd. Zijn beroemde tintinnabuli-stijl, ontstaan na een lange creatieve stilte in de jaren ’70, klinkt bedrieglijk eenvoudig, maar is doordrenkt van spirituele diepgang.

Stabat Mater (1985), geschreven in opdracht van de Alban Berg Foundation, is een meesterwerk van verstilling. Met slechts drie stemmen en drie strijkers weet Pärt een intense muzikale ervaring te creëren: geen theatrale emoties, maar pure essentie.

De 13e-eeuwse tekst, die het verdriet van Maria onder het kruis bezingt, krijgt bij Pärt een verstilde, sacrale kracht. Zijn muziek raakt niet via het verstand, maar rechtstreeks het gemoed – wat filosofen als Burke en Deleuze het ‘sublieme’ noemen: kunst die je niet begrijpt, maar ondergaat.

Pärts Stabat Mater is muziek als gebed. Geen effectbejag, geen sentimentaliteit – maar een tijdloze confrontatie met verdriet, compassie en hoop.

Wereldpremière: Hyperion van Svitlana Azarova
De Oekraïens-Nederlandse componist Svitlana Azarova is een naam van internationale allure. Haar werk wordt gespeeld op toonaangevende festivals in Europa, de VS en daarbuiten. Ze studeerde compositie in Odessa, Warschau en Amsterdam — onder anderen bij Theo Loevendie — en ontwikkelde een muzikale taal die kleurrijke orkestratie koppelt aan een sterke dramatische verbeeldingskracht. Azarova’s muziek is gelaagd, krachtig en geworteld in het hier en nu.

In Hyperion reflecteert Azarova op conflict, hoop en wederopbouw. Het werk schetst een mogelijke toekomst voorbij de vernietiging — een reis van duisternis naar licht, zonder naïviteit, maar met een diepgevoelde noodzaak tot heling. De titel verwijst niet alleen naar de Griekse titaan van het licht, maar ook naar literaire en symbolische beelden van transformatie. In deze wereldpremière krijgt het publiek de kans om een nieuw werk te ervaren dat niet alleen actueel is, maar ook tijdloos in zijn thematiek.

Fratres van Arvo Pärt: variatie in eenvoud
Fratres (Latijn voor 'Broeders') is een compositie van Arvo Pärt uit 1977 en behoort tot de werken die ontstonden na zijn ontdekking van de tintinnabuli-stijl. Oorspronkelijk geschreven als driestemmige muziek zonder vaste instrumentatie, kan het stuk met diverse bezettingen worden uitgevoerd. Deze flexibiliteit komt voort uit het tintinnabuli-principe, waarin de klankkleur van een specifiek instrument ondergeschikt is aan de structuur. Het werk bestaat uit variaties gescheiden door terugkerende percussiemotieven, met een herkenbaar thema dat telkens in een andere octaaf begint. Drie stemmen zijn hoorbaar: twee melodische lijnen en een centrale tintinnabuli-stem op de tonen van een mineur drieklank, ondersteund door een lage kwint-drone. In 1980 werd een versie voor viool en piano gecreëerd, waarbij een virtuoze solopartij werd toegevoegd. Fratres is inmiddels in vele arrangementen verschenen en uitgegroeid tot een van Pärts meest geliefde en vaak uitgevoerde werken, ook in film en dans.

Over New European Ensemble
Het New European Ensemble werd in 2009 opgericht in Nederland en bestaat uit internationale musici met een gedeelde passie voor hedendaagse muziek. Het ensemble wordt geroemd om zijn ‘fantastische’ (NRC) en ‘exemplarische’ uitvoeringen (de Volkskrant) en geldt als een van de toonaangevende nieuwe muziekensembles van Nederland.

Het ensemble presenteert 20e- en 21e-eeuws repertoire op een toegankelijke en prikkelende manier, vaak in combinatie met andere kunstvormen zoals film, theater en beeldende kunst. Componisten als Kaija Saariaho, Mark Anthony Turnage en Anna Thorvaldsdóttir werkten met het ensemble samen of schreven speciaal voor hen.

Het New European Ensemble speelt in de belangrijkste zalen van Nederland en op toonaangevende festivals in Europa en Azië. Daarnaast werkt het actief samen met jonge componisten en musici, onder andere als partner van het Koninklijk Conservatorium.

Meer in Amare: