Alles rondom Kontakthof - Echoes of '78
oktober 2025, artikel
Bij Amare zijn we trots om de bijzondere voorstelling Kontakthof – Echoes of ’78 van Pina Bausch, in de choreografie van Meryl Tankard, te presenteren. Rond deze iconische productie, die te zien is van wo 15 okt t/m zo 19 okt, bieden we een rijk programma aan activiteiten.
Inleiding & Aftertalk
45 minuten voorafgaand aan elke voorstelling geeft Annette Embrechts (theater-, en dansrecensent bij de Volkskrant) een inleiding. Kom op tijd, want het aantal plaatsen is beperkt!
Op zo 19 okt vindt na afloop van de voorstelling ook nog een gesprek plaats met Meryl Tankard en Salomon Bausch in de Spinozafoyer. Kun je er niet bij zijn maar ben je wel benieuwd naar Meryl Tankard's perspectief? Lees dan ons interview met haar.
Pina - Een film van Wim Wenders over Pina Bausch
Za 11 & vr 17 okt toont Filmhuis Den Haag het schitterende filmportret dat Wim Wenders in 2011 maakte over het werk van de legendarische choreograaf Pina Bausch. Een must see voor dansliefhebbers!
Dance on in infinity
Op za 18 okt vindt een panelgesprek plaats met choreografen, erven en makers. In de Spinozafoyer gaan zij in gesprek over of en hoe we modern dansrepertoire levend kunnen houden. Ook duiken we het beeldarchief in voor bijzondere opnames.
Nelken Line
Alle leeftijden en niveaus zijn welkom om op za 18 okt mee te dansen met de geliefde Nelken Line, een beroemd dansfragment. Onder leiding van danseres Isabelle Chaffaud leer je deze bekende dans én voer je die gezamenlijk uit als één lange lijn door Amare, en bij goed weer ook over het Spuiplein. Doe en dans mee!
Interview met de cast
‘Dat je met één simpel gebaar zóveel kunt zeggen’
Astrid van Leeuwen
Voorstellingen die je tot op het bot raken. Daar zijn er niet heel veel van, maar Kontakthof – Echoes of ’78 is er zo een. In een prachtige ode aan zowel het leven als de vergankelijkheid geven negen dansers van de originele cast zich volledig in Pina Bausch’ Kontakthof, terwijl we tegelijkertijd hun jongere zelf én degenen die er niet meer zijn (of bij kunnen zijn) op film zien. Voorafgaand aan de voorstellingen in Amare spraken we met regisseur/danser Meryl Tankard, danser Arthur Rosenfeld en Salomon Bausch, de zoon van. “Ik wist: dit moeten we nú doen, anders is het te laat.”
“Een heel indrukwekkend proces”. Zo herinnert Arthur Rosenfeld (73) zich de creatie van Kontakthof, kort nadat hij zich – na een eerdere stage – als 26-jarige officieel bij Bausch’ Tanztheater Wuppertal had aangesloten. “Pina had net daarvoor een productie met acteurs gemaakt en wat ze daarbij had geïntroduceerd, veel vragen stellen en op basis daarvan improviseren, besloot ze ook bij Kontakthof te doen. Vooraf zei ze: ‘Het is een circus. Het stuk gaat over mensen en hoe ze met elkaar omgaan’, maar dat gaf natuurlijk nog weinig bloot, want dat geldt voor al haar stukken. Vervolgens stelde ze ons talloze vragen over tederheid, over acties van tederheid, maar algauw bleek dat waar zij op doelde geen gewone, doorsnee tederheid was. Het moest méér zijn, ze heeft het thema alle richtingen uit gedragen, tot aan agressieve tederheid. Persoonlijk heb ik altijd het idee gehad dat het stuk over transactioneel fysiek contact gaat, niet direct over prostitutie, maar meer over de nood van mensen aan – desnoods afgedwongen – lijfelijk contact.”
Eindeloos opnieuw
Meryl Tankard (70), die als 23-jarige, in hetzelfde jaar als Arthur, bij Tanztheater Wuppertal kwam: “Tegen het einde van de productie is er een scène waarin tien mannen hun tederheid aan mij moesten tonen. En wat mij zo raakte toen ik de videobeelden weer zag, was dat we daarbij geen enkele expressie of emotie mochten tonen. In het begin was dat oké, de mannen waren aardig, zeiden dat ze zorg voor mij zouden dragen. Maar Pina liet het maar door en door en door gaan, we moesten de scène eindeloos opnieuw doen. En aanvankelijk dacht ik: ik doe dit gewoon, ik kan dit verdragen, maar bij de zoveelste keer voelde ik de tranen over mijn wangen biggelen. Het was alsof Pina mij wilde breken, en ik wist meteen: dit gaat ze absoluut in het stuk opnemen.”
Arthur, die Kontakthof in de jaren daarna rond de driehonderd keer uitvoerde: “Je moest bij Pina intuïtief begrijpen wat zij zocht. Ze wilde misschien iets heel triests en ontroerends laten zien, maar dat betekende niet dat je het droevig mocht spelen. Het ging er juist om dat je het zo neutraal en uitdrukkingsloos mogelijk deed, om zo echt de essentie te pakken van wat ze wilde tonen. Héél moeilijk om te doen, maar op een bepaalde manier ook bijna meditatief. Minder was bij haar echt altijd meer.”
Meryl: “Ik vraag mij soms af hoe dit voor de jonge generatie dansers moet zijn. Die zullen, wanneer ze haar werk aanleren, denken: dat lukt me wel, dat zijn geen moeilijke bewegingen. Maar wij deden elke beweging honderden keren opnieuw. Het is die enorme commitment áchter de beweging, waar het in Pina’s werk om draait. Dat je met één simpel gebaar zóveel kunt zeggen.”
Nu of nooit
Salomon Bausch (44) is, zegt hij, als het ware opgegroeid met Kontakthof. Toch durft hij niet te zeggen welke plek de productie in het leven van zijn moeder innam. “Ze sprak niet vaak over wat haar stukken voor haar betekenden. Wat ik goed vind, want daardoor blijft haar werk voor haar dansers, voor mij, haar familie en voor het publiek heel open: we kunnen er allemaal ons eigen verhaal bij maken.”
Sinds zijn moeder in 2009 plotseling op 69-jarige leeftijd overleed, spant Salomon zich als directeur van de Pina Bausch Foundation – waarvoor hij een carrière als mensenrechtenadvocaat opgaf – in om haar werk levend te houden. Zo kreeg haar Rite of Spring in 2020 op zijn initiatief een uitzonderlijke uitvoering door jonge Afrikaans dansers bijeengebracht door het Senegalese École des Sables (begin 2023 ook in Amare te zien), en ook het idee voor een herneming van Kontakthof komt – zij het in een andere vorm – uit zijn koker. “Dansers van de originele cast vertelden mij regelmatig dat Pina in 1978 al aangaf dat ze de productie op een later moment met hen wilde terughalen. Dus ik wist: dit moeten we nú doen, anders is het te laat, want de meesten zijn inmiddels in de zeventig, sommigen al in de tachtig. Ik ben dan ook rond gaan bellen: wie wilde en kón nog meedoen? Ik dacht: als Meryl Tankard en Jo Ann Endicott – die in 1978 de belangrijkste rollen dansten – aan boord zijn, dan ga ik ervoor. Waarbij mijn oorspronkelijke idee was om de dansers die niet meer leven of die niet meer in staat zijn om mee te doen, te vervangen door dansers van een net iets jongere generatie.”
‘Waarom zouden we dit nog willen?’
Arthur: “Ik had niet meer verwacht dat het nog zou gebeuren. In de tussentijd had Pina ook al een versie voor oudere amateurdansers gemaakt (Kontakthof mit Damen und Herren ab 65 - red.), dus ik vermoedde dat ze het met ons een beetje had opgegeven. Toen Salomon mij polste, dacht ik echter: waarom niet? Ik heb de afgelopen twee jaar in Barcelona (waar hij tegenwoordig met zijn vrouw Ana Teixidó deels woont – red.) in een productie gestaan, dus ik was al redelijk in vorm. Ik was eerlijk gezegd wel vooral enthousiast over het idee van een reünie, want tegelijkertijd had ik ook zoiets van: hoe gaan we dat dan precies doen, juist omdat er al eerder reproducties van de voorstelling zijn gemaakt (behalve met ouderen ook met tieners – red.).”
Meryl: “Ook ik reageerde aanvankelijk welwillend op het verzoek van Salomon, maar begon al snel te twijfelen. Ik belde met Jo Ann en we vonden beiden: we zijn te oud, het is over, het is te laat. Daarbij vroeg ik mij vooral ook af: waarom zouden we dit nog willen?”
Ze vroeg bij Salomon de filmbeelden van de productie op, in 1978 gemaakt door Rolf Borzik, de jong overleden echtgenoot van Pina en gedurende zeven jaar haar decor- en kostuumontwerper. “Ik dacht: misschien kan ik die beelden editen (Meryl volgde naast haar dans- en choreografische carrière ook een filmopleiding – red.) en er een soort film van maken. Maar dat viel niet mee, ik heb wekenlang het materiaal doorgespit. De technische kwaliteit was zeer mager en daarbij betrof het slechts delen van de voorstelling, waarvan er bovendien maar één van dichtbij was gefilmd.”
Toch ging er iets borrelen bij haar. “Je voelt bij het zien van de beelden dat Rolf echt ín het stuk zat. Hoe hij heeft ingezoomd op bepaalde mensen en details, dat had niemand anders op die manier kunnen doen. Hij vatte de spirit van wat Pina nastreefde volledig.” En zo ontstond gaandeweg het idee voor een film met live actors. “Ik had nog nooit zoiets gedaan, maar ik zag het opeens voor mij: dat wij, de dansers van de originele cast, ons als het ware in de film zouden inpassen. Waardoor het geen herbewerking, maar echt iets nieuws zou worden. En ik tegelijkertijd de kans zou hebben om, zoveel jaar na dato, een bijzondere samenwerking met Rolf Borzik aan te gaan.”
Als de dood
Salomon: “Het eerste idee dat Meryl aan mij voorlegde en dat ik meteen heel sterk vond, is dat we ons tot de beschikbare dansers van de originele cast zouden beperken, en dus geen vervangers zouden toevoegen. Daarna stelde ze voor om de filmbeelden van Rolf Borzik in de voorstelling te integreren en achteraf ben ik daar zó blij mee, dat zij het potentieel van die opnames zag en voorvoelde welke kwaliteit ze aan de liveproductie konden toevoegen.”
Maar waar Arthur meteen al zin had in een reünie, voelde Meryl die behoefte aanvankelijk absoluut niet. “Ik was als de dood toen ik de montage van de film min of meer klaar had. Ik dacht: o help, nu moet ik die mensen onder ogen komen! Ik had wel met hen gedanst, maar ze nog nooit geregisseerd. Daarbij herinnerde ik mij dat er wat strubbelingen tussen bepaalde personen waren, en ik dacht: ik heb geen tijd om daar allemaal mee te dealen. We hadden drie repetitieweken in Ashford, in Engeland, waarin moest blijken of mijn idee zou kunnen werken. En er was toen al veel geld uitgegeven aan het projectiescherm, op prachtig lasergaas, en technisch was het allemaal buitengewoon complex, dus”, zegt ze lachend, “ik heb mijn collega’s weinig tijd gegeven. Ik zei: ‘Luister, we doen dit, we doen dat. Jullie staan hier, jullie staan daar.’ De eerste week waren er wel regelmatig discussies – ‘maar vroeger deden we het zo’ – maar daarna begon er overduidelijk een soort energie door hun lichaam te stromen. Zeiden ze in eerste instantie nog: ‘O, ik denk niet dat ik dat nog kan’, vanaf de tweede week was het: ‘O, maar ik wil dat doen’ en ‘nee hoor, ik hoef helemaal niet even aan de kant te zitten.’”
Broers en zussen
Na die eerste weken in Ashford kwam er een definitieve klap op het project en werden de repetities voortgezet in de Lichtburg, de repetitieruimte in Wuppertal waar Kontakthof in 1978 ook is gemaakt. Salomon: “Vanaf dat moment was het echt aan Meryl en aan de dansers. En realiseer je: Kontakthof vraagt – ook van jonge dansers – heel veel, zeker ook fysiek. Ook omdat het echt een lang stuk is én omdat de vrouwen de hele tijd hoge hakken dragen. Het was voor de dansers dan ook echt een risico om mee te doen, je weet immers nooit of je het gaat redden, maar ik denk dat iedereen erop vertrouwde dat Meryl de juiste benadering zou vinden om aan dit iconische werk een nieuwe lading te geven.”
Arthur: “Het was ongelooflijk. We zijn gewoon familie, broers en zussen, ongeveer opgegroeid met elkaar. Dus het was heel mooi, ook omdat we op onze leeftijd allemaal wat milder en zachter zijn. Maar het was ook hard werken. We hebben heel veel uren met de technici gewerkt, om alles uit te proberen en exact dat te doen wat er op de video gebeurde. Iedereen was heel geduldig, maar het was zwaar, zoveel uren op je voeten staan en steeds heel precies zijn. Dus ik denk dat niemand dat proces graag nog een keer wil overdoen. Maar het concept was fantastisch en Meryl heeft het heel goed gedaan. Zeker wanneer je bedenkt dat de opnamen van Rolf Borzik in feite heel beperkt zijn, want gemaakt met een van de eerste zwart-witvideocamera’s. En wat ik net zei over de essentie waar Pina naar streefde, die werd door onze fysieke gebreken en verminderde energie natuurlijk alleen nog maar versterkt. Het werd de essentie ten top!”
De Pina-jaren
“Bij de eerste voorstelling in Wuppertal viel”, aldus Meryl, “alles gewoon op zijn plaats, net als in 1978. Ik hoefde niemand nog aanwijzingen of correcties te geven, omdat de diepgang en toewijding net als destijds gewoon aanwezig waren. Het was alsof iedereen op de een of andere manier weer in contact kwam met wat hij of zij al die jaren daarvoor had gedaan.”
Arthur: “Na de eerste voorstellingen ben ik op een meditatieretraite gegaan en ik merkte dat ik teruggeworpen werd op een deel van mijn leven waar ik normaal niet zo vaak meer aan denk: de Pina-jaren. En ja, dan doemen er vragen op waar je wel vaker mee bezig bent – ‘wie ben ik, wat is er van mij geworden’ – maar het voelde toch een tikkeltje schizofreen. Ik werd opeens geprikkeld door heel andere lagen van mijn geest.”
Wat voor Meryl ook buitengewoon dierbaar was, was dat de niet (meer) aanwezige dansers tijdens de voorstellingen ‘gewoon bij ons leken te zijn’. “Er is een scène waarin ik op de grond zit en voorheen tegen Jan (Minařík, in 2022 overleden – red.) aanleunde en recent draaide ik mij bij een voorstelling snel om, omdat ik dacht dat er iemand achter mij stond. Maar dat was niet zo, ik voelde gewoon dat Jan daar was, ik voelde het gewicht van zijn lichaam.”
Ontroerd
Dat Kontakthof – Echoes of ’78 een instant hit zou worden en juichende recensies kreeg, had Meryl niet durven hopen. “Nee, ik was eerder bangig dat mensen ons vooral oud of tragisch zouden vinden. Maar de reacties waren ronduit hartverwarmend. Bij het applaus in Wuppertal huilde ik, simpelweg omdat we daar weer met elkaar stonden, op diezelfde plek.”
Arthur: “Jezelf zo bezig zien op deze leeftijd heeft natuurlijk ook een diepe betekenis. Want je bent niet meer dezelfde persoon en je zit in een fase dat je steeds meer mensen verliest, dus ben je extra gelukkig met de mensen die je nog wel hebt. Bovendien merk je op het toneel echt hoe ontroerd de zaal is, hoezeer de productie mensen raakt, en dat is dan weer heel ontroerend voor ons.”
Salomon was een van die diep geraakte mensen, al zegt hij het iets onderkoelder: “Het was een heel sterke ervaring.” Ook de vraag of zijn moeder blij met de nieuwe productie zou zijn geweest, beantwoordt hij beheerst: “Dat zullen we nooit weten, we kunnen het haar immers niet meer vragen.” Meryl: “Ik vind het lastig om te zeggen. Ze was moeilijk tevreden te stellen, maar ik heb alles met het grootste respect gedaan en denk dat ze het resultaat wel had kunnen waarderen.” Arthur: “Kontakthof was altijd al een heel gelaagde voorstelling, en nu zijn daar nog extra lagen aan toegevoegd. Dus ik wil graag geloven dat ze het prachtig had gevonden.”
Tekst: Astrid van Leeuwen
Dit artikel werd oorspronkelijk geschreven voor Dans Magazine, oktober 2025.
Dancing through time
Bekijk de documentaire Dancing through time op de website van Sadles Wells (opent in een nieuw venster):
