Amare Podcast #1
Inclusiviteit is... gelijkwaardig zijn
In de eerste podcast te gast: Ernestine Comvalius, directeur van het Bijlmer Parktheater en Joost Heijthuijsen, programmeur van het Zuiderstrandtheater. Samen komen ze tot de conclusie dat je alleen inclusief kunt zijn als je gelijkwaardig bent.
“Een blik op inclusie en naar diversiteit is voor mij de meest normale manier,’’ antwoordt Ernestine Comvalius. Ze wordt gevraagd naar haar drijfveren op het gebied van inclusiviteit. “Toch verbaasde het mij, toen ik bij Press Emancipatie Bureau werkte, dat inclusie voor overheden zoiets ingewikkelds was. Het is niet vreemd maar moet geïntegreerd zijn in je bedrijfsvoering, je visie en missie! Ik wilde bewijzen dat een inclusieve organisatie wél kan bestaan en ik zocht een functie waarbij ik de leiding had.” Dat werd eerst het Krater Theater en sinds 2009 het Bijlmer Parktheater. “Inclusie moet je vanuit de top van de organisatie stimuleren en kun je niet aan goedwillende mensen op de werkvloer overlaten,” stelt ze daarbij.
In het stadsdeel Zuidoost ontwikkelde het Bijlmer Parktheater zich tot een plek waar mensen zich thuis voelen. Dat kwam niet alleen door de programmering. “Ook omdat de bezoekers zich kunnen identificeren met de medewerkers die er werken. En we zetten in op talentontwikkeling met een eigen jeugdtheaterschool.” Comvalius liep ook tegen veel blokkades aan. “Zodra je theater gaat maken met mensen van kleur spreken ambtenaren van ‘participatie’, ik heb zo’n hekel aan het woord.”
Joost Heijthuijsen, die in zijn vorige baan op de cultuurafdeling van Gemeente Den Haag werkte, herkent dit. “Alles van culturele diverse waarde werd onder het potje ‘integratie’ gelabeld. Er was geen aandacht voor het vertellen van sterke artistieke verhalen die een lange lijn hadden en het duurzaam opbouwen of versterken van initiatieven.” Gelukkig is daarin een omslag gekomen, mede door het Haagse beleid van de cultuurankers per stadsdeel. Comvalius, die destijds een rol had in de Kunstenplancommissie, beaamt dit. Maar dat betekent juist niet dat door de komst en bloei van de cultuurankers de grotere culturele instellingen zich niet meer bezig hoeven houden met participatie en inclusie. "Zoals ik dat nu observeer, is daar nog een enorme wereld te winnen.”
Minderheid of meerderheid?
Het Zuiderstrandtheater heeft er daarom voor gekozen als opmaat naar Amare met andere productiemethodes te gaan werken. Joost Heijthuijsen licht toe: “Er is een ‘Champions League’ van culturele instellingen in Nederland, die al 50 jaar subsidie ontvangen en perfecte voorstellingen maken. Maar je wilt als theater juist anderen een kans geven.” Vervolgens legitimeert hij de strategie van het toekomstige Amare. “Den Haag is een stad waarbij je volgens de Westerse benadering zou zeggen: 54% van de stad is een minderheid. Dat is geen minderheid! Dus naast Bach en NDT moet je de andere canons van deze stad een podium geven en cultuur op dit vlak ontwikkelen. Van Gnawa tot Perzisch, tot de Indische en Hindoestaanse culturen.” Hij verwelkomde in het theater daarom juist producties met samenwerkingen die taboes doorbreken.
Comvalius koos ervoor om een theatercultuur te ontwikkelen en met etnisch georganiseerde groepen, die speelden in onzichtbare garages in de wijken, samen te werken. “Dat heeft geresulteerd in een festival, dat bestaat na 16 jaar nog steeds! Daar ben ik erg trots op. Dat heeft ook geholpen om een stuk cultureel leven in het stadsdeel te brengen. Daarnaast zijn we co-creatie samenwerkingen aangegaan met muziektheater Orkater. Alle samenwerkingen vonden plaats op basis van gelijkwaardigheid, ieder met zijn eigen expertise. Dat mag vaker gebeuren!”
Een open blik
Toen Heijthuijsen begon als stadsprogrammeur, betekende diversiteit vooral: theater brengen voor een bepaalde doelgroep. “Mijn eerste stap was: het door de doelgroep laten doen. Maar dat geeft weer ongelijkwaardigheid, want ze zijn geen vaste huisbespelers, zoals het Residentie Orkest en NDT, die ons eisen stellen. Mijn stip op de horizon is dat we vier of vijf vaste bespelers of huisgezelschappen krijgen met roots in andere culturen. Dat vraagt om een lange adem maar is wel onze droom.” De kalender van feestdagen en festiviteiten in de stad is voor het Zuiderstrandtheater nu leidend. Zo staan ze stil bij Bevrijdingsdag, de Indië-herdenking, Divali, Nowruz, Iftar en Holi. Een goede aanpak volgens Comvalius.
Heijthuijsen besluit het gesprek: “Houd het speelveld zo open mogelijk. Zorg dat cultuur geen kleine taart is maar een banketbakkerij met heel veel verschillende taartjes.”
Over de gasten
In 2009 opende het Bijlmer Parktheater, nu bekend om haar wisselende (eigen) programmering met een balans tussen professioneel en amateurtheater. Het theater is stads(deel)gericht, een multiculturele ontmoetingsplaats en een voedingsbodem voor talent.
