Inzoomen op het veelbewogen leven van Camille Saint-Saëns

De vierde editie van het Februari Festival staat voor de deur. Met deze keer een hoofdrol voor de Franse componist Camille Saint-Saëns (1835-1921). Corné Ran, programmeur klassieke muziek, praat je bij over deze markante componist en zijn muziek.

Corné Ran | Programmeur klassieke muziek

We spreken Corné Ran, programmeur klassieke muziek & opera van Amare en de Nieuwe Kerk. Deze week staat voor hem in het teken van het Februari Festival dat eigenlijk afgelopen winter al had moeten plaatsvinden, maar door de coronamaatregelen toen geen doorgang kon vinden. Tijdens het festival, inmiddels de vierde editie, wordt een spraakmakende, veelzijdige en betekenisvolle componist in de schijnwerpers gezet. De Franse componist Camille Saint-Saëns (1835-1921), die je misschien wel kent van de prachtige muziek van het Spookslot uit de Efteling. “Dit jaar is het 100 jaar geleden dat deze grootse componist overleed, en het is tijd dat we met zijn allen zijn kamermuziek herontdekken’’, aldus Ran. “Naast zijn bekendere werken als Le Carnaval des Animaux en Danse macabre is er nog zoveel meer te ontdekken.’’

Een festival uniek in zijn soort
Ran vertelt allereerst een stukje over de geschiedenis van het Februari Festival. “In de voorgaande edities stonden respectievelijk Robert & Clara Schumann, Felix & Fanny Mendelssohn, Johannes Brahms en Ludwig van Beethoven centraal. Het bijzondere aan het Februari Festival is dat we iedere editie inzoomen op een componist. Vaak kennen mensen de naam van een componist wel, maar weten ze over de werken veel minder. Met dit festival geven wij iedereen een unieke kans om in vijf dagen tijd meerdere werken te horen die vaak niet eens standaard op het repertoire staan bij kamermuziekensembles of solisten. Je leert echt een componist en zijn tijdgenoten kennen.”

Musici

Bij de vraag welke musici hij allemaal programmeert tijdens het festival, veert Ran op. “Een geluk bij een ongeluk is natuurlijk dat onze ‘artist in residence’, topvioliste Simone Lamsma, beschikbaar is, helaas dankzij corona. Zij behoort echt tot de wereldtop en zou eigenlijk op tour zijn in het buitenland. Voor eerdere bezoekers wordt het een feest der herkenning met musici als Quirine Viersen, Thomas Beijer en Pieter van Loenen. Ik verheug me ook op de komst van violist Jeroen Dupont en natuurlijk pianist en gastdirigent van het Residentie Orkest, Richard Egarr, die zich met zijn musici bij voorbaat al verheugt op Le Carnaval des Animaux. En kom ook beslist luisteren naar het Haagse debuut van het fabelachtige Franse pianoduo Ludmila Berlinskaya & Arthur Ancelle. Zij gaan een vurige strijd met elkaar aan met de pianomuziek voor twee vleugels van Saint-Saëns, die zelf ook vermaard pianist was.”

Het Februari Festival introduceert ook de jongere generatie musici aan het publiek. Ran vertelt: ”Onder de musici zitten winnaars van gerenommeerde (inter)nationale concoursen. De sopraan Marion Dumeige is laureaat van Dutch Classical Talent en het Malevich Piano Quartet won diverse prestigieuze concoursen in Duitsland, Frankrijk en Rusland. Omdat ook NPO Radio 4 aandacht besteedt aan ons festival krijgen de musici een groot bereik, wat hun op weg kan helpen in hun carrière. Verder merken we dat een groot deel van het publiek ook echt kennis van zaken heeft en bepaalde musici al een tijdje volgt. Voor de musici dus de uitgelezen kans om zich ook van een andere kant te laten zien. En de kamermuziek van Saint-Saëns is behoorlijk virtuoos en vraagt veel van de uitvoerenden. Je kan de musici dus op de top van hun kunnen aanschouwen tijdens dit festival.''

Geniale melodielijnen
Dat Saint-Saëns uitgerekend nu op het festival wordt uitgelicht, heeft te maken met zijn honderdste sterfjaar. “In Frankrijk wordt dit groots gevierd”, aldus Ran, die vindt dat het werk van de componist onderbelicht is in Nederland. Daarnaast vond hij het tijd om het Duits-Oostenrijks georiënteerde repertoire van de afgelopen edities even te laten voor wat het was. En het grappige is dat Saint-Saëns daar precies hetzelfde over zou denken. Hij was een groot pleitbezorger en initiator van de Franse kamermuziek. In de begintijd van Saint-Saëns beheerste de Italiaanse en Duitse opera het muziekleven van Parijs. Saint-Saëns gaf een enorme impuls aan de Franse muziek. Verder benadrukt Ran dat het bijzonder is dat hij alle grote componisten uit zijn tijd persoonlijk kende. Van Berlioz tot Liszt en van Debussy tot Ravel. Hoewel hij zelf niet veel op had met de muziek van Debussy en Ravel - hij uitte zelfs scherpe kritiek op de modernistische componeerstijl - heeft Saint-Saëns wel de weg geplaveid voor deze nieuwe generatie die de Franse muziek op de wereldkaart zette.

Pianist Thomas Beijer zegt over Saint-Saëns: “Ik had me tot nu toe nog nooit erg verdiept in de muziek van Saint-Saëns, en moet eerlijk toegeven dat ik ook de nodige vooroordelen had over zijn composities. Die waren volkomen ongegrond, zo blijkt nu. Zijn muziek loopt over van de originele ideeën, die altijd toch volkomen natuurlijk aanvoelen. Zijn melodieën zijn een schot in de roos, de een na de ander. Zijn muziek heeft iets rijks, iets guls. Tel daar een groot vakmanschap bij op – Saint-Saëns kon technisch werkelijk alles - en je beseft dat je totaal niet om hem heen kunt.”

‘Ik denk dat die vooroordelen bij veel mensen leven,” vervolgt Ran. “Het is niet zozeer dat Saint-Saens een vernieuwende muzikale taal heeft geschapen, zoals Ravel of Debussy deden, maar hij bracht wel Oosterse accenten qua ritmiek en klankkleur in zijn werk. En bovenal was hij geniaal in het bedenken van melodieën. De een na de ander. Ook schreef Saint-Saëns werken voor nieuwe instrumenten, waaronder het harmonium en de saxofoon. Of wat dacht je van zijn Orgelmis! Zijn wrok tegen de modernisering en zijn felle kritiek op Debussy en Ravel en tijdgenoten kwam hem duur te staan. Aan het einde van zijn leven telde hij voor de nieuwe generatie eigenlijk niet meer mee, net zoals bij Bach gebeurde,” vertelt Ran. “Het klinkt nu misschien een beetje gek, maar zowel Bach als Saint-Saëns waren aan het einde van hun leven uitgerangeerde componisten en niet meer relevant.”

Bach werd herontdekt dankzij Felix Mendelssohn, en zo wil Ran met het Februari Festival het publiek opnieuw warm maken voor Saint-Saëns. “Zoals Beijer ook al schreef, zijn de vooroordelen over Saint-Saëns alles behalve terecht. Ook in Frankrijk verschijnt de ene na de andere cd van deze componist en is er een hernieuwde interesse in zijn werk, virtuositeit en vakmanschap.”

‘’Er is nog zo veel meer dan Le Carnaval des Animaux en Danse macabre’’

Is de componist nu ingesneeuwd tussen alle andere grote meesters? Daar is Ran stellig in. ”Absoluut”, zegt hij. “Ik denk dat mensen vooral bekend zijn met Le Carnaval des Animaux en de Danse macabre, en dat als referentiekader hanteren voor hun oordeel over Saint-Saëns. Die stukken zijn natuurlijk briljant, maar klinken ook bekend in de oren, zoals popmuziek. Daar heb je het weer – prachtige melodieën. Maar daar doen we Saints-Saëns echt mee te kort. Persoonlijk vind ik dat het echte vakmanschap om de hoek komt kijken bij zijn pianoconcerten. Deze zijn zo virtuoos en knap gecomponeerd dat je er echt even voor gaat zitten.”

We sluiten af met de vraag of Ran een ware revival van Saint-Saëns’s muziek verwacht na het Februari Festival. “Ik denk het niet, maar ik sluit het niet uit. Het is wel echt muziek waar je je aandacht bij moet houden. Compleet anders dan Beethoven, die je veel meer meeneemt. Ik zeg niet dat het een van de grootste componisten aller tijden is, maar wel eentje die er toe doet en het verdient om onder de aandacht gebracht te worden.''

''Ik denk dat het publiek zeer verrast zal zijn met de bijzondere werken die komend festival op het programma staan. Persoonlijke favoriet is het concert van Ludmila Berlinskaya & Arthur Ancelle. Dit repertoire hoor je zelden enis echt een buitenkans om te horen van deze twee doorgewinterde en aan elkaar gewaagde pianisten. Zo gaaf om mee te maken. Die lol in de muziek, en het elkaar uitdagen, daar verheug ik me echt op.’’

Het Februari Festival is te bezoeken van woensdag 30 juni tot en met zondag 4 juli in de Nieuwe Kerk. Kijk voor meer informatie en kaartverkoop op de speciale festivalpagina op onze website.